دیمانەیەك لەگەڵ نووسەر و وەرگێڕ رەزا شەجیعی

سازدانی: شەریف فەلاح

 شەریف فەلاح: كورتە مێژووی زمانی كوردی چۆن پێناسە دەكەی، رەگ و رەچەڵەكی دەچێتەوە سەر كام یەك لە بنەماڵە زمانییەكان، خاڵی جیاوازی و هاوبەشیان لەگەڵ زمانی فارسی كەلە ناوچەیەكی جوگرافیایی هاوبەش دان، كامانەن؟

رەزا شەجیعی: سەبارەت بە بەشی یەكەمی پرسیارەكەت:

كەونینەناسان، شارستانیەتێكی مرۆڤایەتیی هاوشێوەی دێرینیان بەرچاو كەوتووە، كە دوای تەواو بوونی چەرخی تازەی بەردین، لەسەر رووبەرێكی زۆر بەرفراوانی سەرزەمینەكانی جیهانی كۆندا بڵاو بۆتەوە. لێرەوە زانایان گەیشتوونەتە ئەوەی بڵێن هەبێ‌‌ و نەبێ‌ ئەم شارستانیەتە چۆن هاوشێوە ‌و یەكە، دەسكردی یەك گەلە. لەگەڵ لەبەرچاو گرتنی ئەوەی شوێنەوار ‌و پاشماوەكانی ئەو شارستانیەتە هەر لە هیندوستانەوە بگرە تا ئەورووپای بە جارێ‌ گرتۆتەوە، ناوی ئەو گەلەیان بە هیند ‌و ئەورووپایی دیاری كردووە. ئەو گەلە وەك دەڵێن لەگەلێ‌ هۆز پێكهاتبوو، پێش ئەوەی ئەم هۆزانە بكەونە كۆچ ‌و بڵاو ببنەوە، لە نیشتمانە كۆنەكەی خۆیاندا بە درێژایی دەشتەكانی خۆرهەڵات و باكووری خۆرهەڵاتی دەریای قەزوپن (خەزەر) نیشتەجێ‌ ببوون. هەمووی ئەو هۆزانەش كە بەگشتی ئەو گەلەیان لێ‌ پێكهاتبوو، بە یەك زمان دەئاخافتن. ئەم زمانەش كە گەلانی ئاریایی ئیمڕۆ پێی دەدوێن هەمووی لەو زمانە هاوبەشەی زوویانەوە، لقیان هاویشتووە ‌و جیا بوونەتەوە.

خوێندنەوەیەکی جێندێری "ئەوبەری فەنەر" هاوسەری کومپوت، داگیرکەر و دایکی ونبوو

ن: شەهلا دەباغی

بەشی دووهەم

لە بەشی یەکەم دا، لە ڕێگای شکاندنی هێندێک لە کۆدەکان باس لەوە کرا کە چۆن تاکی کورد ئۆبژەیەکی داگیرکراوە، بەڵام ڕاڤەکردنی جێگەی ژن لەدەقەکەدا تەنیا وەک چەند پرسیار هاتنە ناو شیکردنەوەکە. ڕاستی ئەوەیە کە شیکردنەوەی جێگەی ژن لە دەقەکاندا، چ دەقێکی جیهانی و چ دەقێکی کوردی، یەک لە سەرەکیترین و حەساسترین باسەکانە و باسکردن لەو ئاڵۆزییە، وەک هەر باسێکی دیکە، دەبێ بە دیقەتەوە بکرێ. با بگەڕێینەوە ناو دەقی "ئەوبەری فەنەر" و پۆزیشنی ژن لەناو ئەو دەقەدا.

منداڵێکی دە-دوازدە ساڵە کە فامی کردۆتەوە و تەنانەت هەستی جنسی و قسەوباسی دەوروبەری دەناسێ باسی ڕووداوێک لە کورەخانەیەک دەکا کە چۆن بابی لەگەڵ خاوەن کورەخانەکە تووشی شەڕ دەبێ:

سوبژەی داگیرکراوی بێ‌وڵات خوێندنەوەی کورتەچیرۆکی "ئەوبەری فەنەر

ن: شەهلا دەباغی

بەشی یەکەم

ئەگەر لەو ڕەخنانە گەڕێین کە لەسەر هێندێک لە تیئۆرییەکانی فرۆید هەیە و ئێرە جێگای باسیان نییە، ئەوە دەکرێ بۆ خوێندنەوە و شیکردنی هێندێک چیرۆک کەڵکیان لێ وەربگرین. بە ڕای فرۆید خەون لە ڕاستیدا ئامانجێکی هەیە، گەیشتن بە ئارەزوو. تاک خەون دەبینێ تا لە گوزارەکانی ژیانی لە خەوندا بە ئامانجێک بگا یا بەرەو ڕووی گرفتێک بێتەوە. دیارە ئەو "تاک"ەی فرۆید مەبەستێتی، تاکی ئورووپایی مۆدێڕنە نەک تاکی ڕۆژهەڵاتی و کورد. بەو حاڵەش دەکرێ تیئۆرییەکانی فرۆید بۆ شیکردنەوەی هێندێک دەقی کوردی بەکار بێنین و ڕێگایەک بکەینەوە بۆ Psyche/ ڕەوانی تاک. خه‌ون بۆ فرۆید به‌ مانای ئه‌وه‌یه که به وێنه بیرده‌کەینه‌وه. ڕه‌وانی ئینسان به‌گوێره‌ی فرۆید وه‌ک ده‌قێکه‌ 'بڵاو و پڕ له دژایه‌تی ‌و ناته‌بایی'. "ضمیر ناخودآگاه"The Unconscious ژێرخانێکی قوڵە پڕ لە ئارەزوو و هەستی خەوتووی ناهوشیاری هەژێنەر. 

بیانیەی کانون نویسندگان کوردستان در رابطە با نسل‌کشی در عفرین

 تودەهای مردم کوردستان

آزادیخواهان و فعالان دیموکراسیخواه

مراکز حقوق بشری در جهان

چنان کە همە می‌دانید، ارتش اشغالگر ترکیە، تحت تأثیر انتخابات سال آیندەی آن کشور، با پیشاهنگی اردوغان، رئیس جمهور اسلامگرای ترک، در طرحی مشترک با رژیم اسلامی تهران برای نابود ساختن پیشرفت‌های چند سال اخیر ملت کورد و نسل‌کشی این ملت در خاورمیانە، همچنین بە نیت از میان بردن امید نزدیک شدن بە خواست و آرزوهای دیرین ملت کورد، اقدام بە لشکرکشی ترسناک و جنایتکارانە بە سوی کانتون عفرین و کشتن زنان و کودکان و مردم مدنی و بی‌دفاع آن منطقە نمودە است. این لشکرکشی و نسل‌کشی بە بهانەی تهی و واهی نابودکردن تروریسم و حفظ امنیت مرزهای ترکیە آغاز شدە است، در حالی کە تمام دنیا می‌داند، این بهانە پوچ و تهی‌ست، و در این جنگ اگر طرف تروریست وجود داشتە باشد، بدون شک آن طرف تروریست رژیم اشغالگر ترکیە و گروه‌های بدنام و شناختە شدەی تروریستی، مانند جبهە‌النصرە و دیگر گروه‌های خونریز اسلامی تحت فرمان و رهبری اردوغان هستند، کە آرام‌ترین و دموکراتیک‌ترین منطقەی کشور بلازدەی سوریە را هدف یورش و لشکرکشی خود قرار دادەاند.

بەیاننامەی کانوونی نووسەرانی کوردستان سەبارەت بە عەفرین

کۆمەڵانی خەڵکی کوردستان

ئازادیخوازان و تێکۆشەرانی دیموکراسیخواز

ناوەندە مرۆڤدۆستەکانی جیهان

وەک هەموو لایەک دەزانن ئەرتەشی داگیرکەری تورکیە، لەژێر کاریگەریی هەڵبژاردنەکانی ساڵی داهاتووی ئەو وڵاتەدا، بە پێشڕەویی ئەردوغان، سەرۆککۆماری ئیسلامگەرای ئەو وڵاتە، هەروەها پاش گەڵاڵەی هاوبەش لەگەڵ ڕێژیمی ئیسلامیی تاران بۆ پاشەکشەکردن بە پێشکەوتنەکانی چەند ساڵی ڕابردووی نەتەوەی کورد و قڕکردنی ئەم نەتەوەیە لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و بێهیواکردنی نەتەوەکەمان لە وەدیهێنانی ئامانجە دێرینەکانی، دەستی داوتە هێرشێکی هۆڤانە و تاوانبارانە بۆ سەر کانتۆنی عەفرین و کوشتنی ژن و مناڵ و خەڵکی سیڤیلی ئەو دەڤەرە. ئەو هێرشە کۆمەڵکوژییە بە بیانووی لەنێوبردنی تیرۆریزم و سەقامگیرکردنی سنوورەکانی تورکیە دەستی پێ کردووە، کەچی هەموو دنیا دەزانێت ئەمە بیانوویەکی پووچە و ئەگەر تیرۆریستێک لەم شەڕەدا هەبێت، ئەوا ڕێژیمی داگیرکەری تورکیە و تیرۆریستە بەدناوەکانی بەرەی نوسڕە و گرووپەیلە خوێنڕێژە ئیسلامییەکانی سەر بە ئەردۆغانن، کە دیموکراتیکترین و ئارامترین بەشی وڵاتی بەڵالێدراوی سووریەیان کردووەتە ئامانج.

گفتوگۆ لەگەڵ مامۆستا محەمەد ڕەمەزانی، نووسەر و وەرگێڕ

هەڤپەیڤین: ساماڵ ئەحمەدی

ساماڵ: مامۆستا، جەنابت وەکو نووسەر و وەرگێڕ ناوبانگت دەرکردووە و بێگومان خوێنەری ئەدەبیاتی کوردی کەسایەتی و نووسراوەکانی جەنابت دەناسن، بەڵام پێم خۆشە لەمەڕ قۆناغەکانی ژیانی خۆتەوە بۆمان بدوێی. لە کوێ و چ ساڵێک لەدایک بووی؟ کەی و چۆن فێری زمانی ئینگلیزی، یان باشتر بڵێم ئەو زمانانەی دەیانزانی، بووی؟ چونکە من دەزانم جەنابت لانیکەم بە سێ زمان دەنووسی.

محەمەد ڕەمەزانی: من سالی 1960 له شاری بۆکان له گەڕەکی پشت حەمامی کون، واتە گەڕەکی جوولەکەکان لەدایک بووم. خوێندنی سەرەتاییم لە بۆکان و ناوەندیم لە بانە و ئامادەییم لە مەهاباد تەواو کردووە. لە زانکۆی تارانیش باکالۆرم لە بواری ئەدەبی ئینگلیزیدا وەرگرتووە. ساڵی ١٩٨٠ خوێندکاری ساڵی یەکەمی زانکۆ بووم، کە یەکەم بەرهەمی وەرگێڕانم لە زمانی ئینگلیزییەوە بۆ فارسی لە لایەن ناوەندی چاپ و بڵاوکردنەوەی (سپیدەدم)ــەوە لە تاران بڵاو بووەوە. بەختەوەرانە ئەمە دواین کتێبی سیاسی بوو، ئیتر توخون کاری سیاسی نەکەوتم، ڕووم کردە ئەدەب و هونەر.

لەبارەی دمدم

ئاسۆ مامزادە

بەهار هەمیشە درەنگ دەگەیشتە ئێرە، بەڵام ئەمساڵ بەفر هەر لەسەر چیا گەردن كەشەكان سپی دەچووەوە. بەهارەكەی قەڵای دمدم تازە پێڕۆكە ببوو. بەفر، تەنیا ئەوانە مابوون كە زستانان با دە پەناو پەسێو و چاڵە قووڵەكانی دەكردن، ئەوانەش تا گەرمای هاوین دادەهات نەدەچوونەوە.

لەو ڕۆژانەدا خەڵكی قەڵا خەریكی شۆم و تۆكردنی بەهارە بوون، هەندێ هەر لە ئاخپێنەكانی دەوروبەری ماڵاندا دەغڵ و دانیان دەچاند. ئەو بەیانییە پەڵە هەورێك لە سەرووی چیاكانەوە پەیدا بوو، ڕێژنە بارانێكی بەخوڕەم بەسەر قەڵای دمدمدا باری و تۆز و خۆڵی زەوی داپەستاوت و سەرلەنوێ خۆشی كرد و بووەوە بە ساماڵ، هەتاوە خۆشەكەی بەهارێ پەنجەی لە عەرزی گیر كرد، ئەم بارانە بۆن و بەرامەی هەوای پاك و خاوێن كردەوە. ئێمە لە كوردەواریدا بەم جۆرە بارانە دەڵێین: "گورگەزێ".....

سێیەمین کۆمەڵە شیعری فەریدوون ئەرشەدی چاپ و بڵاو کرایەوە

کۆمەڵە شیعری "دەمگرن ڕۆژێ بە شەرابی پێکەنینتەوە" کە سێیەمین کۆمەڵە شیعری، فەریدوون ئەرشەدی، شاعیری خەڵکی ڕۆژهەڵاتی کوردستانە لە لایەن "چاپەمەنیی مانگ"ەوە چاپ و بڵاو کرایەوە.

فەریدوون ئەرشەدی، لەمبارەوە لە لێدوانێکدا بۆ (باسنیوز) گوتی: "ئەم شیعرانە بەشێکن لە کۆمەڵە شیعرێکی ئاشقانە کە لە نێوان ساڵانی2005 /2006 ی زایینی لە ئەڵمانیا نووسراون".

دیمانە لەگەڵ دوكتۆر بەختیار سەجادی

زمانی كوردی، ئایدیۆلۆجی و ناخودئاگا:

چەند بیرۆكەیەكی تیۆریك و چەند نموونەیەكی پراكتیك

سازدانی: مەسعوود بینەندە

سەردێڕی باسەكانی ئەم وتووێژە:

1 ـ زمان و جۆرەكانی لێكۆڵینەوە لە زمان

2 ـ فەلسەفەی زمان یان فەلسەفەی زمانناسانە؟

3 ـ لە ناو چوونی سەربەخۆیی وشە لە زمانی كوردیدا: نموونەیەكی پراكتیكی لە زمانناسیی مەعریفی

4 ـ دەربارەی پەرەسەندنی زمانی كوردی

5 ـ دەربارەی زمانی زانستیی كوردی

6 ـ لێكۆڵینەوە لە پێوەندیی نێوان زمان و ئایدیۆلۆجی: كێشە تیۆریكەكان

7 ـ زمانی كوردی و ئایدیۆلۆجی: تیۆرییەكان

8 ـ زمانی كوردی و ئایدیۆلۆجی: نموونەیەكی پراكتیكی

9 ـ قەیرانی شوناس چ پێوەندییەكی بە پێوەندیی نێوان زمان و ئایدیۆلۆجییەوە هەیە؟

10 ـ پێوەندیی زمان و ناخودئاگا: تیۆرییەكان

11 ـ پێوەندیی زمانی كوردی و ناخودئاگا: نموونەكان

موسیقا لای یارسانەکان

جەمال نەجاری

ئایینی یارسان
ئایینێکی عیرفانییە و پەیرەوانی ئەو ئایینە لە هەر دوو بەشی خۆرهەڵات و باشووری کوردستان هەن، بە تایبەت لە کرماشان و گەرمیان. کاکەیی دانیشتووی کەرکووک و لێواری زێی نێوان ھەولێر-مووسڵ (سارەلوو) و شەبەک ئەمانە ھەموو بە بنەچەکی ھۆز و زمان و بیروباوەڕ دەگەنەوە یەکتر. شوێنەکانی نیشتەجێ بوونی ئەھلی هەق (یارسان) لە کوردستاندا، لە کۆنەوە تا ئەم سەردەمە ھەندێک گۆڕانکاری بە خۆوە دیوە. بەڵام ئەوەی کە ھەمووان لە سەری پیداگری دەکەن ئەوەیە کە لە سەرەتادا ئایینی یارسان لە ناوچەکانی ھەورامان و شارەزوور و لوڕستان بڵاوبۆتەوە و گەشەی کردووە، جا دواتر گەیشتووتە ناوچەکانی تری کوردستان و ئێران کە بریتین لە پارێزگای کرماشان و بەتایبەتیش شارەکانی: قەسری شیرین، سەرپێڵ، کرند، کەنگاوەر، زەهاو، دەوروبەری بێوەنیج،  ماهیدەشت، هەلیلان، ناوچەکانی دڵفان، پشتکۆ و خێڵاتی سەگوەندی لورستان، هەوشاری ئازربایجان، گەرووس، شیشەوان، ئێلخچی، ئاقاری ماکۆ، میاندواو، هەمەدان، تاران، دامێنی کێوەی ئەلبورز، پاتاق، شەهریار، لوڕستان.

گێلانەترین چیرۆکی مردن

خەبات ڕەسووڵی

گەرم نین،بەڵام ساردیش نین،ئەو بەفرانەی نەرم نەرم بەسەر جەستەمدا دادەبارێن.مردن بۆم هەستێکی نامۆ نییە،وەک بڵێی پێشتریش مردووم.ئەوەی بۆم جێگای پرسیارە ئەوەیە ،ئەگەر ئێستا من مردووم ،ئەی بۆ تا زیندوو بووم دیتنی نەنکم بۆ من خەون بوو ،کەچی ئێستاش هەر دەڵێی خەونە.بڵێی هەر لەخەودا نەمردبێتم؟

دەستێک بە جەستەمدا دێنم.بەفرێکی تەنک دایپۆشیوم.بەفری شەوێک بارین.بەفری کاتژمێر سێی بەیانی.

بانە/ دیوانی حەوت شاعیرانی کلاسیکی کورد چاپ و بڵاو کرانەوە

چاپەمەنیی مانگ لە بانە لە درێژەی چالاکییەکانی خۆیدا چاپ و بڵاوکردنەوەی (پرۆژەی شێعری کلاسیک)ی شاعیرانی کوردی ڕاگەیاندووە و لە قۆناغی یەکەمدا حەوت دیوانی چاپ و بڵاو کردووەتەوە.

 بەپێی هەواڵێک کە چاپەمەنیی مانگ لە پەیجی تایبەتیی خۆی لە تۆڕی کۆمەڵایەتیی (فەیسبووک) بڵاوی کردووەتەوە، ئەم پرۆژەیە لەلایەن بەڕێوەبەرانی (پرۆژەی ڤەژین بۆکس)ی ناوەندی فەرهەنگیی ڤەژین و ماڵپەڕی چاپەمەنیی مانگ ئامادە کراوە کەلە ئامادەکردنیدا لێژنەیەکی پسپۆڕی بواری ڕێنووس، ڕێزمان و هەڵەبڕ و دیزاین ئامادە بوون.